Hoi Meerth, welkom.
"Hoe kom ik erachter wat er al ondertiteld is en wat nog niet?"
Simpelweg de naam van de film intypen in het zoekveld en daarbij "Nederlands" als taal selecteren. Je krijgt dan een lijst te zien met de beschikbare ondertitels - of geen resultaten als er geen ondertitels zijn.
Bij series, kies dan voor de overzichtspagina, dat is waarbij er in dikke letters "tv" naast de titel staat. Op die overzichtspagina zie je alle seizoenen en afleveringen, met rechts daarvan aangegeven hoeveel ondertitels beschikbaar zijn.
"Hoe maak ik een ondertitel, met welk programma?"
Een tamelijk open vraag en niet zo een-twee-drie beantwoord. Maar ik zal het proberen.
Gebruik ondertitelsoftware
In
deze post vind je een opsomming van allerlei software die te maken heeft met ondertitels. Ondertitels maken met Windows Notepad of zoiets is gedoemd te mislukken. Voor de ondertitels zelf zou ik
Subtitle Edit adviseren. Deze heeft een paar grote voordelen boven veel andere software: UTF-8 ondersteuning,
VLC Player als ingebouwde videoplayer (wel even instellen), duidelijke weergave van CPS, regellengte en duraties, foutdetectie en niet te vergeten de 'gouden' audio tijdslijn, waarmee je geluid kunt 'zien' en synchronisatie gemakkelijk kunt instellen, controleren en aanpassen.
Een duidelijke en uitgebreide handleiding voor Subtitle Edit is hier te vinden:
viewtopic.php?f=31&t=15314
Lees de richtlijnen voor ondertiteling
Ondertitels zijn niet simpelweg vertalingen, want anders dan bij het vertalen van boek, is de beschikbare tijd en ruimte beperkt. Er gelden een aantal richtlijnen voor hoe je dingen moet aanpakken, wat wel en wat niet kan.
Die richtlijnen kun je hier vinden. In de bovengenoemde
handleiding voor Subtitle Edit staan ook kort en bondig de belangrijkste richtlijnen voor vertaling/ondertitels vermeld (pag. 24).
Video erbij
Een goede vertaling kun je alleen maken met het videobestand erbij. Dit geeft je uitsluitsel over de betekenis, daar waar je bij de geschreven tekst meerdere kanten op zou kunnen. Wil je het echt goed doen, kijk dan eerst de film (en geniet ervan) voordat je gaat vertalen. En als je helemaal klaar bent, kijk dan ter controle nogmaals de film met je eigen ondertitels. Beetje saai, maar dat is de prijs
Ook technische kanten zoals synchronisatie kun je alleen goed doen met het videobestand erbij.
Taalkunde
Vanzelfsprekend moet je kennis van Nederlands en de brontaal goed zijn. Spel- en grammaticafouten kunnen als heel storend worden ervaren, soms verandert zelfs de betekenis. Bijvoorbeeld: "
Ik wil daarheen gaan" (verplaatsen) en "
Ik wil daar heengaan" (overlijden). Ben je goed in vertalen, maar wat minder sterk in spelling en grammatica, vraag dan de hulp van iemand anders. Een op zich uitstekende vertaling, maar met veel fouten in spelling of grammatica wordt dan toch slechts een beetje matige ondertitel.
Internet
Raadpleeg zonodig websites zoals
Taaladvies van OnzeTaal. Pas op met
woordenlijsten. Als een woord daarin niet voorkomt, betekent dit niet dat het woord ook echt niet bestaat of onjuist gespeld is. Hoofdletters, komma's, spaties en punten zijn wel degelijk belangrijk. Soms is het nodig om je wat te verdiepen in een specifiek onderwerp of vakgebied om te voorkomen dat je iets totaal verkeerd vertaalt.
Wikipedia helpt! Stap eventueel over naar het Engelstalige gedeelte, dat is uitgebreider. Hetzelfde geldt voor
slang waar je niet zeker over bent, zie dan bijvoorbeeld (voor Engels)
The Urban Dictionary of
The Free Dictionary. Voor het vertalen van militaire, medische, juridische en dergelijke vaktermen is
De Taalvlinder een forse bron van informatie. Hier kun je ook veel links vinden naar andere sites voor bijvoorbeeld het vertalen van slang.
Techniek
Een ondertitel maken is niet alleen maar vertalen. Let behalve op de taalkundige ook op de technische aspecten. Vaak wordt er heel veel aandacht besteed aan perfecte taal en vertaling, maar veel te weinig aan techniek, zoals synchronisatie of CPS-ratio (tekens per seconde). Slechte timings (veel te vroeg, te laat, of te kort) is irritant en leidt erg af. Een veel te hoge CPS-ratio (dus te weinig tijd om te lezen) is net zo erg als een zin gewoonweg niet vertalen. Kortom: een perfecte vertaling met slechte techniek is ronduit zonde van het werk.
In de richtlijnen voor ondertiteling staan ook de technische aspecten omschreven en uitgelegd. Bij enkele onderdelen staan ook links naar topics waarin op dat onderdeel wat dieper wordt ingegaan, zoals bijv. meer uitleg over CPS en hoe je CPS-problemen kunt oplossen, kun je in
dit topic vinden.
Eigen controle
De ondertitelsoftware kan een aantal technische en taalkundige fouten detecteren. Doe daanaast ook altijd een spellingscontrole. Dit is verre van 'sluitend', maar daarmee kun je in ieder geval fouten zoals "
ditzijn", "
proffessionele", "
ondertitles" etc. opsporen. Veel tekstverwerkers (o.a. Word) hebben naast spellingscontrole ook een grammaticacontrole. Ook dit is weer 'matig', maar oké als extra hulpmiddel. Als je denkt klaar te zijn, lees de tekst dan gewoon nog eens door en 'voel' of het Nederlands lekker loopt. Bijvoorbeeld, Nederlands heeft grammaticaal andere volgordes dan bijvoorbeeld Engels. Bij vertalen sluipt de Engelse volgorde er gemakkelijk in:
"I don't have a solution for this." wordt dan
"Ik heb geen oplossing voor dit.", maar ik vind
"Ik heb hier geen oplossing voor." beter.
Eindcontrole door iemand anders
Het is een goed idee om als laatste stap je ondertitels te laten controleren door iemand anders. Daarmee voorkom je de gevolgen van foutblindheid, het fenomeen dat je over je eigen fouten heenkijkt, omdat je die al tig keer hebt gezien. Als je het alleen wilt doen, doe de controle dan na één of twee dagen pauze, de foutblindheid is dan een stuk minder. Ook neemt je concentratie met de tijd af, hierdoor komen foutjes makkelijker voor tegen het eind van de ondertitel. Om dit te voorkomen, begin je controle dan in het midden of op tweederde.
Neem de tijd
Last but not least: wees kritisch en neem de tijd. Een ondertitel voor een speelfilm maken kost gemiddeld zo ongeveer 15 uur. De laatste loodjes en finesses kosten daarbij relatief veel tijd, maar zijn wel belangrijk en maken het verschil tussen rommelige ondertitels en een kunstwerk.
Feedback en kritiek
Kritiek is nooit leuk, je hebt immers iets 'verkeerd' gedaan. Maar niemand is perfect en al helemaal niet de eerste keer. Goede kritiek is genuanceerd, geeft voorbeelden, oplossingen - en is in vriendelijke toon. Wordt zulke kritiek geleverd, slik dan desnoods even en kijk daarna of het klopt, en hoe je daar je voordeel mee kunt doen. Van dergelijke kritiek en zo'n reactie worden je ondertitels alleen maar beter.
Tot zover de spoedcursus ondertitelen
Oefening baart kunst.
Succes!